Την Παρασκευή 6 Οκτωβρίου 2023, ο Σύνδεσμος Επιστημόνων Γυναικών Θεσσαλονίκης πραγματοποίησε μια ξενάγηση στις Βίλες των Εξοχών, για όλα τα μέλη και τις φίλες του, με ξεναγό τον κ.Κωσταντίνο Σφήκα.
Η Συνοικία των Εξοχών με τις πολυτελείς επαύλεις, δημιουργήθηκε μετά τη σταδιακή κατεδάφιση του ανατολικού και του θαλάσσιου τείχους της Θεσσαλονίκης, και κυρίως μετά την τρομερή πυρκαγιά του 1890. Κατά τη διάρκεια όμως του Μεσοπολέμου, η Συνοικία των Εξοχών έπαψε να αποτελεί έναν απλό τόπο παραθερισμού, οπότε και οι πολυτελείς αυτές επαύλεις άλλαξαν χρήση. Μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, οι περισσότερες κατεδαφίστηκαν και στη θέση τους χτίστηκαν πολυκατοικίες.
Η ξενάγησή μας ξεκίνησε στη Βίλλα Αλλατίνη μια τριώροφη έπαυλη στην περιοχή Ντεπώ, που κτίσθηκε το 1898 ως κατοικία της εβραϊκής οικογένειας Αλλατίνι.
Από το 1979 μέχρι και σήμερα στεγάζονται εκεί τα γραφεία της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.
Στην συνέχεια επισκεφτήκαμε την οικία Ζαρντινίδη (Βίλα Morpurgo).
Το πανέμορφο αυτό αρχοντικό χτίστηκε πριν το 1906, σύμφωνα με σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα Vitaliano Poselli, πλησίον της βίλας Αλλατίνη. Ιδιοκτήτρια της βίλας ήταν η Εβραία Ιταλίδα υπήκοος Φανή Ουζιέλ, σύζυγος του διευθυντή των μύλων Αλλατίνη, Moise Morpurgo. Το 1948, μετά τον θάνατο της ιδιοκτήτριας, το ακίνητο περιήλθε στον γιο της, Γεώργιο Morpurgo.
Το κτήριο εγκαταλείφτηκε πριν περίπου 8 χρόνια και τελικά από το 2013 πέρασε στα χέρια του ισχυρού άντρα, Ιβάν Σαββίδη.
Στην συνέχεια, ξεναγηθήκαμε στον πανέμορφο οικισμό Ουζιέλ.
Οι 28 πανομοιότυπες μονοκατοικίες του Οικισμού Ουζιέλ χτίστηκαν το 1927, από τον Δαυίδ Ουζιέλ (από τον οποίο και πήρε το όνομα του), εργολάβο και έναν από τους βασικούς μετόχους της Εταιρείας Τροχιοδρόμων Θεσσαλονίκης (τραμ), σύμφωνα με τα σχέδια του αρχιτέκτονα Ζακ Μοσέ. Ο οικισμός συνορεύει με το πρώην αμαξοστάσιο του τραμ, όπου πλέον σήμερα ο χώρος έχει εκκενωθεί και ανήκει στον Δήμο Θεσσαλονίκης. Η περιοχή που βρίσκεται η συνοικία Ουζιέλ ονομάζεται Depot (Ντεπώ) που σημαίνει αποθήκη, επειδή ακριβώς βρίσκεται δίπλα στο αμαξοστάσιο του τράμ.
Η ξεναγηση συνεχίστηκε στην Casa Bianca ή Βίλα Μπλανς ή Βίλα Φερνάντεζ. Χτίστηκε από τον εβραίο, ιταλικής καταγωγής, Ντίνο Ιωσήφ Φερνάντεζ–Ντιάζ, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Πιέτρο Αρριγκόνι στις αρχές του 20ού αιώνα. Η οικογένεια Φερνάντεζ ήταν μια από τις σπουδαιότερες οικογένειες της Θεσσαλονίκης που μαζί με τους Μοδιάνο, Αλλατίνι και Μορμπούργκο αποτέλεσαν τους σημαντικότερους εμπορικούς οίκους.
Η Casa Bianca υπήρξε ένα από τα εμβληματικά κτήρια της Θεσσαλονίκης, που μαζί της συνδέθηκε ένας φλογερός έρωτας και η ιστορία της πόλης του προηγούμενου αιώνα μέχρι σήμερα.
Κατόπιν, ξεναγηθήκαμε στην Βίλα Μορντώχ, η οποία είναι μια ιστορική έπαυλη της Θεσσαλονίκης, κτισμένη το 1905 ως κατοικία του Οθωμανού μεράρχου Σεϊφουλάχ Πασά, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη.
Στη συνέχεια επισκεφτήκαμε την οικία Βιτάλη Φερνάντεζ (Βίλα Χιρς), η οποία σχεδιάστηκε από τον Πιέτρο Αριγκόνι. Ένα αρχοντικό που σήμερα βρίσκεται σε πολύ κακή κατάσταση, και του οποίου πολλά αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά μέλη λεηλατήθηκαν. Σώζονται πλέον, μόνο μερικές ανάγλυφες συνθέσεις στα υπέρθυρα των προσόψεων.
Ονομάστηκε «Ματωμένη Βίλα», επειδή εδώ εγκαταστάθηκε η Γκεστάπο και υπήρξε τόπος φρικτών βασανιστηρίων, από όπου ακούγονταν έντονες κραυγές. Κατά τον ελληνικό εμφύλιο, στέγασε το Α΄ Αστυνομικό Τμήμα. Το φυλάκιο από οπλισμένο σκυρόδεμα με πολεμίστρες είναι κατάλοιπο της Κατοχής ή του εμφυλίου πολέμου. Σήμερα ανήκει στους κληρονόμους της Ζερμέν Χιρς, κόρης του Φερνάντεζ, οι οποίοι ζουν στο Παρίσι.
Η ξενάγηση συνεχίστηκε με μεγάλο ενδιαφέρον στην οκία Μπουρλά (Έπαυλις Μαρόκκου).
Η έπαυλη αυτή, χτίστηκε από τον αυστριακό υπήκοο και ασφαλιστικό πράκτορα Ιωάννη Μαρόκκο το 1906, και προοριζόταν για την προίκα της κόρης του, Μαρίας Τερέζας. Το 1919 πωλήθηκε στην οικογένεια Μπουρλά και συγκεκριμένα στην σύζυγο του Ισαάκ Σαμ. Μπουρλά, την Έλσα. Το 1951 πέρασε στα χέρια του Δημοσίου ως αντάλλαγμα χρεών της οικογένειας προς το Δημόσιο, και το 1985 ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο. Στέγασε την Ιερατική σχολή, το οικοτροφείο του Εθνικού Ιδρύματος Προστασίας Κωφαλάλων, και από το 2008 έως το 2017 την Υπηρεσία της Τροχαίας. Το 2018 ανακαινίστηκε ως πολυχώρος εστίασης και πολιτισμού.
Η οικία Σιάγα, που ακολούθησε στην ξενάγησής μας χτίστηκε το 1890, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη, για να στεγάσει την οικογένεια του Περικλή Χατζηλαζάρου, εύπορου Έλληνα τραπεζίτη με βρετανική (ή αμερικάνικη) υπηκοότητα. Παντρεμένος με Αμερικανίδα, διετέλεσε υποπρόξενος των ΗΠΑ στην Ελλάδα από το 1870 έως και το 1908. Το 1921 το σπίτι το αγόρασε η οικογένεια Σιάγα, στην κατοχή της οποίας παραμένει μέχρι και σήμερα.
Τελευταία στάση για την ξενάγησή μας, ήταν η οικία Καπαντζή (ΜΙΕΤ).
Το κτίριο του Πολιτιστικού Κέντρου του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, στη Θεσσαλονίκη, ονομάζεται Βίλα Καπαντζή, επειδή αρχικά ανήκε στην οικογένεια Καπαντζή, της οποίας η παρουσία μαρτυρείται στο συντεχνιακό σύστημα της Θεσσαλονίκης, από τα τέλη του 18ου αιώνα.
Από το 1997 μέχρι και σήμερα στεγάζει το Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ.
Πληροφορίες για τις βίλες στο άρθρο του biscotto.gr.
Ευχαριστούμε θερμά όπως πάντα, τον αγαπημένο μας και ανεπανάληπτο ξεναγό τον Κωσταντίνος Σφήκας. Τρομερός γνώστης της δουλειάς του και της ιστορίας της Θεσσαλονίκης μας, ανεξάντλητος και ακούραστος στην πληροφόρηση, η ξενάγησή του γίνεται πάντα με μεράκι και αγάπη και είναι μια αξέχαστη εμπειρία γιά όλους μας.
