Το Σάββατο 25 Νοεμβρίου 2023, ο Σύνδεσμος Επιστημόνων Γυναικών Θεσσαλονίκης πραγματοποίησε μία εξαιρετικού ενδιαφέροντος ξενάγηση στις Βίλες των Εξοχών (2ο μέρος), με ξεναγό τον κ. Κων/νο Σφήκα.
Η ξενάγηση ξεκίνησε στη Βίλα Αχμέτ και Γιουσούφ Καπαντζή, ένα υπέροχο αρχοντικό στη Βασιλίσσης Όλγας 105, γνωστό και ως «κτίριο του ΝΑΤΟ» ή «Ερυθρός Σταυρός». Εκτιμάται πως χτίστηκε μεταξύ του 1893 και 1895.
Το αρχοντικό αυτό αρχικά ανήκε στον Αχμέτ Καπαντζή, και ήταν η εξοχική βίλα της οικογένειας Καπαντζή. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών, το 1926, περιήλθε ως ανταλλάξιμη περιουσία στο δημόσιο και χρησιμοποιήθηκε ως Σχολή Αδελφών Νοσοκόμων.
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου επιτάχθηκε από τους Γερμανούς. Αργότερα στεγάστηκαν οι υπηρεσίες του ΝΑΤΟ (γι’ αυτό είναι γνωστό και ως «κτίριο του ΝΑΤΟ»).
Πρόσφατα πέρασε στην ιδιοκτησία του Ιβάν Σαββίδη.
Στη συνέχεια επισκεφτήκαμε και ξεναγηθήκαμε στη Βίλα Ιακώβ Μοδιάνο, (Λαογραφικό Μουσείο).
Χτίστηκε το 1906 σαν κατοικία του Ιακώβ Μοδιάνο. Το 1913 η βίλα αγοράστηκε από τον Δήμο Θεσσαλονίκης και προσφέρθηκε ως ανάκτορο στον Βασιλιά Κωνσταντίνο.
Χρησιμοποιήθηκε, στην περίοδο του μεσοπολέμου, για την κατοικία του εκάστοτε Γενικού Διοικητή Μακεδονίας και αργότερα στέγασε την Στρατιωτική Ιατρική σχολή.
Από το 1970 μέχρι σήμερα στεγάζει το Λαογραφικό Μουσείο.
Προχωρώντας συναντήσαμε τα Εκπαιδευτήρια ΚΟΡΑΗΣ (σημερινό Νηπιαγωγείο ΚΟΠΕΡΤΙ).
Χτίστηκε το 1911 από τον Σέρβο υπήκοο Ναφήζ Ραγκίμπ, σε οικόπεδο που κληρονόμησε από τον πατέρα του. Το 1916-18 διέμενε ο Βρετανός στρατηγός Milner. Το 1941, πωλείται στην Ευδοκία Κονιόρδου. Για πολλά χρόνια στέγασε τα εκπαιδευτήρια Κοραή και τα τελευταία χρόνια το νηπιαγωγείο Κοπερτί (2020).
Συνεχίζοντας την πορεία μας επισκεφτήκαμε και ξεναγηθήκαμε στους χώρους του Κτιρίου “Μέλισσα” ή Βίλα Οσμάν Αλή Μπέη. Βρίσκεται στη Βασιλίσσης Όλγας 36, και χτίστηκε το 1898 για λογαριασμό του Οσμάν Αλή Μπέη. Αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα πολυτελούς κατοικίας, εκλεκτικιστικού κυρίως ρυθμού. Το 1908 εξαγοράζεται από το Βουλγαρικό κράτος, το 1913 φιλοξενείται ο βασιλιάς της Βουλγαρίας Φερδινάνδος Β’ και από το 1914 λειτουργεί εκεί το Βουλγαρικό προξενείο. Μετά την ήττα των Βούλγαρων και την αποχώρηση τους από την Θεσσαλονίκη, το κτίριο στεγάζει το ορφανοτροφείο “Μέλισσα” που φιλοξενεί παιδιά προερχόμενα από την Μικρασιατική Καταστροφή (1922). Έτσι Ιδρύθηκε το «Ορφανοτροφείο Μέλισσα» το οποίο στεγάστηκε εκεί μέχρι το 1977.
Από το 1998 στεγάζεται εκεί το Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών το οποίο ιδρύθηκε το 1966 με πρωτοβουλία καθηγητών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σκοπός του οποίου είναι η έρευνα του Βυζαντινού Πολιτισμού.
Στη συνέχεια της ξενάγησής μας επισκεφτήκαμε και ξεναγηθήκαμε στη
“Σχολή Τυφλών”, ένα αρχοντικό που χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Κατάφερε να επιβιώσει και να παραμείνει αλώβητο στο πέρασμα του χρόνου και να φιλοξενεί από το 1948 έως και σήμερα τη Σχολή Τυφλών Θεσσαλονίκης. Μια σχολή με αδιάλειπτη παρουσία και συνεισφορά στα άτομα με αναπηρίες στην όραση, που παρόλες τις αντιξοότητες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει συνεχίζει να προσφέρει πολύτιμο έργο στην κοινωνία της.
Συνεχίζοντας φτάσαμε στην Οικία Σαλέμ (πρώην ιταλικό προξενείο).
Η πολυτελής αυτή κατοικία, χαρακτηριστικό παράδειγμα του νεομπαρόκ εκλεκτικισμού, χτίστηκε το 1878 σε σχέδια του Ξενοφώντα Παιονίδη για λογαριασμό του γαλλικής υπηκοότητας Εβραίου Τζεμποργά. Το 1894 πωλείται στον διακεκριμένο Εβραίο δικηγόρο Εμμανουέλ Σαλέμ. Το 1924 το κτίριο αγοράστηκε από το ιταλικό κράτος (στο οποίο ανήκει μέχρι σήμερα) και λειτούργησε ως Ιταλικό Προξενείο μέχρι και το 1978. Μετά τη μεταστέγαση του Προξενείου σε νέο χώρο, το κτίριο παραμένει ανεκμετάλλευτο.
Στην συνέχεια, συναντήσαμε την Οικία Μιχαηλίδη, πρώην Βίλα Λεβή Μοδιάνο,
μια εξαιρετικής αισθητικής έπαυλη που χτίστηκε το 1888, από τον Αρχιτέκτονα Frederic Charnot.
Περιήλθε στην οικογένεια Μιχαηλίδη το 1926.
Ακολούθησε η Βίλα Μοδιάνο, πρώην Α’ Γυμνάσιο Αρένων. Το 1899, ο Γιόσεφ Μοδιάνο αγόρασε το οικόπεδο και έχτισε ένα μεταξουργείο. Στη συνέχεια έχτισε αυτή την διώροφη κατοικία (με 15 δωμάτια και 3 σαλόνια) για να στεγάσει την οικογένειά του. Μετά τον θάνατο του Γιόσεφ Μοδιάνο, η οικία πέρασε στους κληρονόμους του. Το 1931 πωλείται στον Ιακ. Μόλχο.
Από το 1946 έως και το 1958 φιλοξενεί πρόσφυγες και το 1960 μετατρέπεται σε παράρτημα του Α’ Γυμνασίου Αρρένων.
Προχωρώντας συναντήσαμε την Οικία Θεόδωρου Χατζημήσεφ.
Χτίστηκε μεταξύ 1890-1896, για τον επίτιμο διερμηνέα του Ρωσικού προξενείου και πλουσιότερο Βούλγαρο της πόλης Θεόδωρο Χατζημήσεφ, αδελφό του Ιβάν Χατζημήσεφ. Αρχιτέκτονας πιθανότατα ήταν και εδώ ο Frederic Charnot, που έχτισε και την βίλα του Ιβάν Χατζημήσεφ καθώς οι δυο οικίες είναι πανομοιότυπες. Το 1921, μεταφέρεται εκεί το Α’ Γυμνάσιο Αρρένων και το κτίριο από το 1928 ανήκει στο Δημόσιο. Το 1934 περνάει στην ιδιοκτησία του Σχολικού Ταμείου του Γυμνασίου και το 1960 το Γυμνάσιο επεκτείνεται και στο διπλανό κτήριο. Το 1978, μετά τον σεισμό της Θεσσαλονίκης, κρίνεται ακατάλληλο και εγκαταλείπεται για τουλάχιστον 20 χρόνια. Το 1997, με την ευκαιρία της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας αποκαθίσταται και επαναλειτουργεί. Βρίσκεται στην οδό Βασ. Όλγας 3.
Το Α’ Γυμνάσιο Αρρένων είναι το παλαιότερο γυμνάσιο της πόλης αφού ιδρύθηκε το 1760. Το συγκεκριμένο κτίριο όμως κρύβει και μια συγκλονιστική ιστορία. Στις 8 Απριλίου 1943, 149 Εβραίοι μαθητές του Γυμνασίου αποβλήθηκαν. Μεταφέρθηκαν άμεσα με τις οικογένειες τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί. Από τους 149, 4 κατάφεραν να σωθούν παραμένοντας κρυμμένοι στην Θεσσαλονίκη και μόλις 2 επέστρεψαν από τα στρατόπεδα… Πρόσφατα, τοποθετήθηκαν έξω από το Γυμνάσιο οι λεγόμενες Stolperstein (μπρούτζινες πλάκες) που αναγράφουν τα ονόματα των δολοφονηθέντων μαθητών. Οι Stolperstein, τοποθετούνται σε σημεία μνήμης της κτηνωδίας των Ναζί σε ολόκληρη την Ευρώπη και έχουν σχεδιαστεί από τον Γερμανό καλλιτέχνη Gunter Demnig. Ο άνθρωπος ωστόσο που κίνησε την διαδικασία για την τοποθέτηση των πλακών στο Α’ Γυμνάσιο ονομάζεται Απόστολος Δερεκλής και είναι και ο ίδιος απόφοιτος του Γυμνασίου. (Αξίζει να το επισκεφτείτε)
Συνεχίζοντας την ξενάγησή μας, στο μικρό πάρκο στη γωνία Βασ. Όλγας – Αγ.Τριάδος, βρίσκεται η προτομή του Βασιλέως Γεωργίου του Α’, μαζί με μια αναθηματική πλάκα που σηματοδοτεί εκτός της ημερομηνίας δολοφονίας και το τέλος της περιόδου της ιδιότυπης βασιλείας του στη Θεσσαλονίκη.
Κατόπιν φτάσαμε στην Οικία Ναβάρρο η οποία χτίστηκε το 1896. Το 1990, ο Ζοζέφ Ναβάρρο πουλάει το κτίσμα αυτό στην οικογένεια Τσακάλου η οποία το αναστηλώνει και στεγάζει ΙΕΚ.
Στην οδό Σαρανταπόρου αφού θαυμάσαμε αναπαλαιωμένες αστικές οικίες, καταλήξαμε στην οικία Μήττα, απέναντι από το Γαλλικό Ινστιτούτο.
Πληροφορίες αναφέρουν πως το οικόπεδο που ανήκε στον Δ. Σαρρή, αγοράστηκε από τον Κ. Μήττα (πρώην Μακεδονομάχο) το ίδιο έτος ανοικοδόμησης της έπαυλης, το 1920. Υπάρχει μάλιστα και πινακίδα στην πρόσοψη του κτιρίου με το όνομα του ιδιοκτήτη και το έτος ανοικοδόμησης.
Αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα κατοικίας της παλιάς Θεσσαλονίκης.
Η οικογένεια Μήττα έζησε εκεί μέχρι το 1970.
Χρόνια αργότερα το οίκημα στέγασε τον Οργανισμό ΟΚΑΝΑ.
Η ημερομηνία της ξενάγησης συνέπεσε να είναι την ίδια ημερομηνία με το Οpen House, οπότε είχαμε την ευκαιρία να ξεναγηθούμε και στους εσωτερικούς χώρους του Λαογραφικού Μουσείου, του Κτιρίου “Μέλισσα, και του Κτιρίου της “Σχολής Τυφλών”.
Ευχαριστούμε πολύ τον εξαίρετο ξεναγό μας κ. Κω για τις τόσο ενδιαφέρουσες ξεναγήσεις που πάντα μας προσφέρει.
Ασταμάτητος και κατατοπιστικός σε όλα τα ιστορικά σημεία της πόλης και ιδιαίτερα σ’ αυτές τις ξεχωριστές Βίλες των Εξοχών (τις οποίες πραγματικά δεν γνωρίζαμε).
Γηράσκουμε αεί διδασκόμενοι…
Ευχαριστούμε επίσης και όλα τα αγαπημένα μέλη και φίλες του ΣΕΓΘ, που ανταποκρίθηκαν και συμμετείχαν σε ακόμα μία ιδιαίτερη ξενάγηση του Συνδέσμου.
